Van cổng ty nổi là gì? Cấu tạo & nguyên lý hoạt động

Đóng ngắt dứt khoát, quan sát trực quan bằng mắt thường – van cổng ty nổi là chuẩn mực công nghiệp. Inox TK đồng hành tư vấn để bạn quyết định đúng ngay từ đầu.

1. Van cổng ty nổi là gì?

Van cổng ty nổi (OS&Y – Outside Screw & Yoke) là van cổng mà ty trồi lên khi mở và hạ xuống khi đóng. Cụm ren và giá đỡ yoke nằm ngoài khoang lưu chất, nên dễ quan sát trạng thái, ít mài mòn ren và thuận tiện siết/thay packing.

Mục đích sử dụng: Cách ly tuyến ống theo kiểu đóng mở hoàn toàn. Khi ở trạng thái mở hoàn toàn, tiết diện thông dòng gần như bằng đường ống nên tổn thất áp rất thấp.

2. Cơ chế “ty nổi” hoạt động ra sao?

Đặc trưng của OS&Y nằm ở chuyển động tịnh tiến của ty và nêm theo hành trình thẳng, được tạo ra từ chuyển động quay tay của người vận hành qua cơ cấu ren đai ốc nằm trên gối yoke. Cơ chế này cho phép chỉ báo trạng thái trực quan và phân tách tốt khối truyền động với vùng dòng chảy.

• Truyền động – biến đổi chuyển động: Quay tay quay làm đai ốc trục ở gối yoke quay theo. Ren ty ăn khớp với đai ốc giúp chuyển động quay thành tịnh tiến. Ty đi lên kéo theo nêm rời khỏi hai mặt seat để mở dòng hoặc hạ xuống ép nêm vào seat để đóng kín.
• Chỉ báo trạng thái bằng mắt thường: Ty trồi càng cao nghĩa là van càng mở. Ty hạ thấp sát nắp van nghĩa là van đóng. Đặc điểm này rất hữu ích ở nơi tiếng ồn lớn hoặc không có chỉ thị hành trình.
• Không dùng để tiết lưu: OS&Y không phù hợp vận hành ở vị trí bán mở. Dòng chảy xé qua mép nêm sẽ gây xói mòn và rung, làm hỏng bề mặt seat, tăng rò rỉ và giảm tuổi thọ.

3. Cấu tạo chi tiết của van cổng ty nổi

Kết cấu OS&Y gồm nhiều bộ phận phối hợp chặt chẽ. Mỗi bộ phận có vị trí, chức năng và điểm nhận dạng riêng. Hiểu đúng từng phần sẽ giúp chọn vật liệu, tiêu chuẩn phù hợp và lên phương án bảo trì hợp lý.

• Thân và nắp (body – bonnet): Là khối chính chịu áp, kết nối vào đường ống qua bích. Thân có thể đúc bằng thép không gỉ inox 304 hoặc inox 316 cho môi trường ăn mòn hoặc thép carbon WCB cho ứng dụng nước và hơi thông dụng. Nắp ghép với thân bằng bu lông và đệm kín, trên nắp có vị trí đặt gối yoke.
• Gối yoke và đai ốc trục: Gối yoke là khung đỡ trên nắp, nơi đặt đai ốc trục. Đai ốc trục ăn khớp ren với ty và chịu trách nhiệm biến chuyển động quay thành tịnh tiến. Kết cấu yoke tách rời khỏi dòng môi chất nên bền và ít bị ăn mòn.
• Ty van (stem): Là trục thẳng, thường bằng inox có bề mặt ren ngoài, trực tiếp kéo nêm lên xuống. Ty là bộ phận hiển thị trạng thái nên độ thẳng, độ nhẵn và vật liệu rất quan trọng.
• Nêm hoặc đĩa (gate – wedge): Là tấm kim loại đóng kín vào hai bề mặt seat. Có thể là nêm đặc để bền vững hoặc nêm linh hoạt có khe giảm ứng suất giúp tự bù lệch khi thay đổi nhiệt độ.
• Vòng seat: Được tích hợp vào thân hoặc dạng vòng lắp rời. Seat kim loại phù hợp áp suất và nhiệt độ cao, chống mài mòn tốt. Một số trường hợp đặc biệt dùng seat bọc vật liệu mềm để tăng kín khít ở áp suất thấp.
• Bộ làm kín ty (packing): Nằm ở cổ ty để ngăn môi chất rò ra ngoài. Vật liệu phổ biến gồm graphite cho nhiệt độ cao hoặc PTFE cho môi trường hóa chất vừa phải. Gland follower và đai ốc điều chỉnh lực siết để duy trì độ kín trong suốt vòng đời.
• Tay quay và hộp số: Tay quay đường kính đủ lớn giúp thao tác dễ dàng. Với DN lớn có thể trang bị hộp số để giảm lực, tăng điều khiển chính xác và bảo vệ khỏi quá lực.
• Bu lông, đệm, chốt: Các chi tiết liên kết như bu lông, đai ốc, vòng đệm có vai trò đảm bảo độ kín và ổn định dài hạn tại mặt bích body – bonnet và hai đầu kết nối vào ống.

4. OS&Y và NRS: khác nhau ở đâu và chọn thế nào?

Cùng là van cổng nhưng OS&Y và NRS ty chìm phù hợp cho bối cảnh khác nhau. So sánh ngắn gọn dưới đây giúp chốt hướng chọn cho từng dự án.

So sánh OS&Y (ty nổi) và NRS (ty chìm)
Tiêu chí	OS&Y (ty nổi)	NRS (ty chìm)
Chỉ báo trạng thái	Ty trồi tỉ lệ với hành trình; nhìn là biết mở/đóng, không cần thước chỉ thị.	Cần thước chỉ thị hoặc đếm vòng quay; khó quan sát trực tiếp.
Không gian lắp đặt	Cần khoảng không phía trên cho ty tịnh tiến; lưu ý khi bố trí giá đỡ và mái che.	Gọn chiều cao hơn; phù hợp không gian thấp, hầm, tủ.
Bảo trì & packing	Cụm cổ ty, gland, packing lộ ngoài; siết/thay nhanh ngay tại hiện trường.	Ren trong nắp; thao tác chật hơn, cần tháo mở nhiều hơn khi bảo trì.
Độ bền & môi trường	Ren và đai ốc tách khỏi môi chất; ít ăn mòn, giảm nguy cơ kẹt ren.	Ren ở vùng ướt; cần lưu ý ăn mòn, cặn bẩn và chất lỏng gây kẹt.
Gợi ý ứng dụng	PCCC, nhà máy cần kiểm tra trực quan, các vị trí cô lập quan trọng.	Không gian hẹp, chôn ngầm, lắp trong tủ/khoang thấp.

5. Thông số và tiêu chuẩn kỹ thuật quan trọng

Chọn OS&Y không chỉ dựa vào hình dáng mà còn cần khớp với tiêu chuẩn kết nối, áp suất, nhiệt độ và quy định thử kín. Đây là khung thông số để bạn đối chiếu khi lập bảng kỹ thuật.

• Dải kích cỡ và áp suất: Phổ biến từ DN50 đến DN600 cho hầu hết hệ thống nước, hơi và một phần dầu khí. Áp suất danh định thường gặp PN10, PN16, PN25 hoặc Class 150, Class 300 theo ANSI.
• Tiêu chuẩn mặt bích: Ở Việt Nam, mặt bích BS và JIS là hai chuẩn phổ biến trong công nghiệp nước, phòng cháy và hạ tầng. Nhiều dự án theo châu Âu hoặc Mỹ có thể yêu cầu DIN hoặc ANSI nên cần đồng bộ từ thiết kế.
• Vật liệu thân – ty – nêm – seat: Inox 304 cho môi trường ăn mòn nhẹ đến trung bình. Inox 316 hoặc 316L ưu tiên nơi có Clo, nước biển hoặc hóa chất ẩm. Thép carbon WCB phù hợp nước, dầu nhẹ và hơi ở điều kiện tiêu chuẩn. Seat kim loại dùng cho nhiệt áp cao.
• Nhiệt độ làm việc: Phụ thuộc vật liệu thân và đặc biệt là packing. Graphite chịu nhiệt rất tốt, PTFE tối ưu cho hóa chất ở nhiệt độ vừa phải.
• Chuẩn thử kín và đánh dấu: Kiểm tra theo API 598 hoặc EN 12266-1 là phổ biến. Sản phẩm tốt có đánh số nhiệt và nhận diện vật liệu rõ ràng trên thân.

6. Phân loại van cổng ty nổi theo thực tế mua hàng

Để tổ chức danh mục kho và tối ưu SEO theo cụm chủ đề, có thể phân tổ van cổng ty nổi theo một số tiêu chí dễ tra cứu. Cách phân nhóm khoa học giúp người mua nhanh chóng tìm đúng phiên bản cần thiết.

• Theo vật liệu: Inox 304, inox 316 hoặc 316L cho chống ăn mòn. Thép carbon WCB cho nước sạch, nước kỹ thuật và hơi thông dụng. Hợp kim đặc biệt cân nhắc ở nơi có hóa chất mạnh.
• Theo kiểu kết nối: Phổ biến nhất là kết nối mặt bích inox theo JIS, BS, DIN hoặc ANSI. Ren và hàn với OS&Y ít gặp, chủ yếu ở DN nhỏ hoặc ứng dụng đặc thù vì OS&Y vốn ưu tiên chỉ báo trực quan tại hiện trường.
• Theo kiểu nêm: Nêm đặc bền và đơn giản. Nêm linh hoạt có khe giảm ứng suất tự bù lệch khi giãn nở nhiệt, giúp tăng kín khít ở biến thiên nhiệt độ. Nêm hai tấm ít gặp hơn trong kho thông dụng.
• Theo truyền động: Tay quay trực tiếp cho DN vừa và nhỏ. Tay quay kèm hộp số cho DN lớn để giảm lực và tăng kiểm soát. Với nhu cầu tự động hóa, có thể trang bị truyền động điện hoặc khí nén ở tầng trên thông qua gối đỡ phù hợp. Khi cần tham khảo danh mục truyền động tự động cho hệ van inox nói chung, bạn có thể xem thêm van khí nén inox để nắm tổng quan giải pháp.

7. Ứng dụng công nghiệp tiêu biểu

OS&Y được ưa chuộng ở tuyến cách ly chính nhờ độ kín khít hai chiều khi đóng và tổn thất áp rất thấp khi mở. Trong các mạng ống inox công nghiệp, van phát huy rõ ưu thế về chỉ báo trạng thái và độ bền cơ học. Dưới đây là những bối cảnh ứng dụng điển hình trong công nghiệp.

• Hệ thống nước sạch, nước kỹ thuật và PCCC: Cần chỉ báo trạng thái rõ ràng để đội vận hành kiểm tra nhanh. Khoảng không lắp đặt thường đủ cho hành trình ty nên OS&Y phát huy lợi thế.
• Hơi bão hòa và ngưng tụ: Đảm nhiệm vai trò cách ly các nhánh hơi hoặc thiết bị. Lưu ý chọn packing chịu nhiệt như graphite và seat kim loại để đảm bảo kín ở nhiệt độ cao.
• Dầu nhẹ và nhiên liệu: Dùng cho cách ly đường ống, đặc biệt ở khu vực có yêu cầu giám sát trực quan. Cần lưu ý tiêu chuẩn bích đồng bộ và vật liệu chống ăn mòn phù hợp.
• Hóa chất mức trung bình: Với môi chất ăn mòn vừa, nên ưu tiên inox 316 hoặc 316L và packing PTFE hoặc graphite tùy nhiệt độ. Trường hợp hóa chất mạnh cần khảo sát riêng theo MSDS.

Lưu ý: OS&Y là van cách ly. Không nên dùng làm nhiệm vụ điều tiết lưu lượng ở trạng thái bán mở để tránh xói mòn mép nêm và rung động đường ống.

8. Ưu điểm và hạn chế cần cân nhắc

Bất kỳ quyết định kỹ thuật nào cũng cần nhìn đủ hai mặt. OS&Y mạnh ở chỉ báo trạng thái và độ tin cậy cơ khí nhưng đổi lại cần không gian và thời gian thao tác lớn hơn so với một số van quay.

• Ưu điểm
  • Tổn thất áp thấp khi mở hoàn toàn: Tiết diện thông dòng lớn, phù hợp tuyến chính.
  • Chỉ báo trực quan: Nhìn ty là biết trạng thái, hỗ trợ quy trình kiểm tra và an toàn vận hành.
  • Tách cụm ren khỏi môi chất: Ren nằm ở yoke ngoài nên ít bị kẹt bẩn và ăn mòn.
  • Bảo trì packing thuận tiện: Dễ siết bù hoặc thay thế mà không tháo rời phức tạp.
• Hạn chế
  • Chiều cao yêu cầu lớn: Cần tính trước hành trình ty trong không gian lắp đặt.
  • Đóng mở chậm hơn: Vận hành nhiều vòng, không phù hợp thao tác đóng nhanh.
  • Không dùng để tiết lưu: Tránh vận hành ở vị trí bán mở để không làm hỏng seat.

9. Hướng dẫn lựa chọn nhanh theo ca sử dụng

Phần này đóng vai trò checklist trước khi đặt hàng. Từng gạch đầu dòng tương ứng một câu hỏi kỹ thuật bạn cần trả lời để khớp đúng model, tiêu chuẩn và vật liệu.

• Tiêu chuẩn mặt bích hiện hữu là gì: Nếu hệ thống đang dùng BS hoặc JIS, hãy ưu tiên giữ nguyên để đồng bộ phụ kiện, gioăng và quy trình siết bu lông.
• Môi chất và nhiệt độ: Nước môi trường thường có thể dùng WCB với packing PTFE. Hơi bão hòa nhiệt cao nên chọn thân WCB hoặc inox với packing graphite và seat kim loại. Hóa chất ăn mòn ưu tiên inox 316 hoặc 316L.
• Áp suất danh định: Chọn PN hoặc Class tương thích toàn tuyến. Kiểm tra series bu lông và độ dày bích đi kèm.
• Kích cỡ DN và không gian đầu trên: DN càng lớn hành trình ty càng dài. Nếu không gian hẹp, cân nhắc lại bố trí hoặc cấp hộp số để giảm lực và tăng kiểm soát.
• Tần suất vận hành: Đóng mở thường xuyên cần quan tâm đến độ bền nêm và seat cũng như moment tay quay. Với cường độ cao, cân nhắc truyền động điện hoặc khí nén cho ổn định.

10. Hướng dẫn lắp đặt đúng chuẩn

Lắp đặt tốt giúp van cổng ty ty nâng giữ kín khít dài hạn và vận hành êm. Dưới đây là trình tự và lưu ý quan trọng theo thực tiễn công trường.

• Chuẩn bị và kiểm tra trước lắp: Kiểm tra bề mặt bích phẳng và sạch. Chọn gioăng đúng tiêu chuẩn. Đảm bảo van ở trạng thái đóng để tránh làm sứt mép nêm khi thao tác.
• Căn tâm và đỡ tải: Căn đồng tâm hai đầu bích. Đặt gối đỡ ống để tải trọng đường ống không dồn lên thân van.
• Siết bu lông theo hình sao: Siết chéo từng bước để phân bố lực đều trên gioăng bích. Sau khi đạt mô men, kiểm tra lại đều lực toàn chu vi.
• Kiểm tra khoảng không hành trình: Đảm bảo không có vật cản phía trên khi mở hết hành trình. Tránh để ty va chạm với kết cấu, nắp che, ống treo.
• Chạy thử và nghiệm thu: Mở hết và đóng hết hành trình vài chu kỳ. Kiểm tra rò ở cổ ty và mặt bích. Nếu có rò nhẹ tại packing, siết tăng dần theo cặp đai ốc cho đến khi ổn định.

11. Bảo trì, sự cố thường gặp và khắc phục

Đa số vấn đề trên OS&Y đến từ ma sát, ăn mòn hoặc sai tư thế vận hành. Lập kế hoạch bảo trì định kỳ sẽ kéo dài tuổi thọ và hạn chế dừng máy đột xuất.

• Rò tại cổ ty: Dấu hiệu là ẩm ướt quanh gland. Khắc phục bằng cách siết đều hai đai ốc theo nửa vòng và kiểm tra lại. Nếu vẫn rò, thay packing và kiểm tra độ nhẵn bề mặt ty.
• Kẹt nêm: Do cáu cặn, lệch tâm hoặc biến dạng nhiệt. Xả tuyến, tháo nắp để làm sạch, kiểm tra vết xước trên seat và mép nêm. Với nêm linh hoạt, bảo đảm khe giảm ứng suất không bị kẹt cặn.
• Ăn mòn ty và ren: Dù ren ở ngoài, môi trường ẩm bụi vẫn có thể gây han gỉ. Nên bôi trơn định kỳ và che chắn hợp lý. Chọn vật liệu ty phù hợp nếu gần môi trường muối biển hoặc hóa chất.
• Rung và va đập thủy lực: Tránh đóng mở quá nhanh. Luôn vận hành đến hai đầu hành trình. Nếu hệ thống thường xuyên có búa nước, cần giải pháp giảm chấn ở cấp hệ thống.

12. Bảng thông số kỹ thuật

Bảng dữ liệu tham khảo theo quy ước trình bày của Inox TK. Khi nghiệm thu thực tế, vui lòng đối chiếu CO-CQ và bản vẽ kỹ thuật của lô hàng.

BẢNG THÔNG SỐ VAN CỔNG TY NỔI (THAM KHẢO)
DN	Tiêu chuẩn bích	PN/Class	Vật liệu thân	Ty	Nêm/Seat	Packing	Nhiệt độ (°C)	H (mm)	Hành trình ty (mm)	Khối lượng (kg)
DN50	JIS 10K	PN16 / Class 150	WCB / CF8	SS304	SS304 / Metal seat	PTFE	-10 ~ 200	330	80	10
DN80	JIS 10K	PN16 / Class 150	WCB / CF8	SS304	SS304 / Metal seat	PTFE	-10 ~ 200	400	120	16
DN100	BS PN16	PN16 / Class 150	WCB / CF8	SS304	SS304 / Metal seat	PTFE	-10 ~ 200	450	140	22
DN150	BS PN16	PN16 / Class 150	WCB / CF8	SS304	SS304 / Metal seat	Graphite	-10 ~ 400	580	200	38
DN200	BS PN16	PN16 / Class 150	WCB / CF8M	SS316	SS316 / Metal seat	Graphite	-10 ~ 400	720	260	60
DN250	DIN PN16	PN16 / Class 150	WCB / CF8M	SS316	SS316 / Metal seat	Graphite	-10 ~ 400	860	320	85
DN300	DIN PN16	PN16 / Class 150	WCB / CF8M	SS316	SS316 / Metal seat	Graphite	-10 ~ 400	1000	380	120

13. FAQ – Những câu hỏi thường gặp

Q: OS&Y khác gì NRS và khi nào nên chọn OS&Y?

A: OS&Y cho phép nhìn thấy hành trình ty nên kiểm tra trạng thái rất nhanh. Chọn OS&Y nếu ưu tiên an toàn trực quan đặc biệt trong PCCC và các tuyến chính cần giám sát bằng mắt. Chọn NRS nếu trần thấp, không gian hạn chế và cần chiều cao tổng thể nhỏ.

Q: Vì sao không dùng van cổng để điều tiết lưu lượng?

A: Van cổng thiết kế để đóng ngắt. Ở trạng thái bán mở, dòng chảy tập trung qua mép nêm gây xói mòn cục bộ, rung và ồn. Điều này phá hủy bề mặt seat, làm tăng rò rỉ và giảm tuổi thọ. Nếu cần điều tiết, hãy dùng van cầu hoặc van bướm có profile phù hợp hay van điều khiển chuyên dụng.

Q: OS&Y dùng cho hơi được không và cần cấu hình gì?

A: Dùng được nếu chọn đúng vật liệu. Với hơi bão hòa nên dùng thân WCB hoặc inox, seat kim loại và packing graphite để chịu nhiệt. Đảm bảo bích, gioăng và bu lông đi kèm tương thích nhiệt độ và áp suất.

Q: Trong hệ thống đang dùng bích JIS hay BS có nên đổi sang DIN hoặc ANSI không?

A: Không bắt buộc trừ khi dự án áp chuẩn riêng. Đồng bộ theo chuẩn bích hiện hữu giúp tận dụng lại phụ kiện, hạn chế phát sinh do lệch series bu lông hoặc độ dày bích. Nếu chuyển chuẩn cần rà soát toàn bộ mating parts.

Q: Làm sao biết van đã mở hết khi đứng xa?

A: Quan sát chiều cao ty. Khi ty vươn lên đến giới hạn hành trình thiết kế là van mở hết. Với DN lớn có hộp số, có thể kết hợp thêm chỉ thị hành trình trên vô lăng để tăng chắc chắn.

Q: Có thể gắn truyền động điện hoặc khí nén cho OS&Y không?

A: Có thể thông qua cụm giá đỡ và trục truyền động phù hợp. Ở DN lớn và tần suất thao tác cao, truyền động giúp ổn định lực, giảm mệt mỏi cho người vận hành và tăng độ lặp lại.

Q: Khi nào nên chọn nêm linh hoạt thay vì nêm đặc?

A: Khi hệ thống có biến thiên nhiệt độ đáng kể, nêm linh hoạt có khả năng tự bù lệch tốt hơn nên giữ kín khít ổn định. Nêm đặc phù hợp môi trường ổn định hoặc khi ưu tiên độ cứng vững.

14. Liên hệ tư vấn đặt hàng

Việc mua đúng model chỉ là một nửa thành công, nửa còn lại là nhà cung cấp đủ năng lực và dịch vụ kỹ thuật đáng tin cậy. Dưới đây là những yếu tố xác lập niềm tin khi bạn làm việc với InoxTK.

• Nguồn gốc nhập khẩu trực tiếp – CO CQ đầy đủ: Hàng hóa do Inox TK nhập trực tiếp từ hãng, được cấp CO CQ theo từng sản phẩm. Việc này cho phép truy xuất vật liệu, lô đúc và quy trình thử kín rõ ràng để đáp ứng yêu cầu nghiệm thu khắt khe.
• Năng lực kho và đa dạng chuẩn bích: Danh mục van cổng ty nổi được tổ chức theo JIS, BS, DIN và ANSI để phù hợp nhiều dự án. Kho số lượng tốt, dải DN rộng kèm phụ kiện đồng bộ giúp rút ngắn thời gian chờ lắp đặt.
• Hiệu năng thực tế được tin dùng: Trọng tâm là độ kín hai chiều khi đóng, moment vận hành vừa tay và độ ổn định đóng mở sau nhiều chu kỳ. Các dự án đã triển khai với những đối tác lớn như Habeco, Sabeco, Vinamilk, Cozy, Dược Hoa Linh, IDP là minh chứng cho năng lực cung ứng và hậu mãi.
• Tư vấn kỹ thuật chuyên sâu – hỗ trợ tại hiện trường: Đội ngũ kỹ sư của Inox TK có thể hỗ trợ chọn vật liệu, chọn seat và packing, tư vấn bố trí khoảng không hành trình ty và hướng dẫn siết bích đúng quy trình.

Nếu bạn đang cần báo giá nhanh, bản vẽ sơ lược và tư vấn thông số, hãy liên hệ ngay thông tin dưới đây để đội ngũ kỹ sư hỗ trợ kịp thời.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• SĐT: 088.666.4291 (Ưu tiên liên hệ qua Zalo)
• SĐT: 088.666.2480 (Ưu tiên liên hệ qua Zalo)