Hướng dẫn lắp đặt và bảo trì van cổng mặt bích inox đúng chuẩn

Trong hệ thống đường ống công nghiệp, van cổng mặt bích inox được xem như “cửa chính” để kiểm soát dòng chảy. Khi cần ngăn dòng để bảo trì, thay thế thiết bị hay xử lý sự cố, loại van này luôn phát huy tác dụng. Nhưng có một thực tế nhiều kỹ sư đều gặp phải: nếu lắp đặt sai hoặc bỏ qua việc bảo trì định kỳ, van dễ bị rò rỉ, kẹt, hoặc nhanh hỏng chỉ sau vài năm. Hậu quả không chỉ tốn chi phí sửa chữa mà còn ảnh hưởng đến an toàn vận hành toàn bộ hệ thống.

Chính vì vậy, bài viết này sẽ tập trung vào hướng dẫn lắp đặt và bảo trì van cổng mặt bích inox theo đúng chuẩn kỹ thuật. Mục tiêu là giúp bạn có “sổ tay” rõ ràng để thi công và chăm sóc van hiệu quả, kéo dài tuổi thọ và hạn chế tối đa sự cố.

I. Tổng quan về van cổng mặt bích inox

Trước khi đi vào chi tiết lắp đặt và bảo trì, chúng ta cần hiểu sơ lược van cổng mặt bích inox là gì và vì sao việc tuân thủ quy trình lại quan trọng đến vậy.

1. Cấu tạo cơ bản và đặc điểm kết nối

Cấu tạo cơ bản và đặc điểm kết nối của van cổng mặt bích inox:

• Thân van: chế tạo từ inox 304 hoặc inox 316, chắc chắn, chống ăn mòn.
• Cổng (cánh van): dạng nêm, trượt lên xuống để đóng/mở dòng chảy.
• Trục van: nối với tay quay hoặc bộ truyền động, giúp vận hành dễ dàng.
• Kết nối mặt bích inox: hai đầu van được gia công mặt bích tiêu chuẩn, có lỗ bulong để bắt chặt vào đường ống.

Nhờ thiết kế mặt bích, việc tháo lắp và thay thế van rất thuận tiện. Chỉ cần chú ý chọn đúng tiêu chuẩn bích để tránh “lắp không khớp”.

2. Tại sao cần lắp đặt và bảo trì đúng chuẩn?

• Nếu căn không đúng tâm, van sẽ nhanh rò rỉ.
• Nếu siết bulong không đều, gioăng bị biến dạng, giảm độ kín.
• Nếu không vệ sinh đường ống trước khi lắp, cặn bẩn dễ gây kẹt cánh van.
• Nếu không bảo trì định kỳ, trục van khô dầu, khó vận hành và nhanh hỏng.

Tóm lại, việc thực hiện theo hướng dẫn lắp đặt và bảo trì van cổng mặt bích inox không chỉ giúp van hoạt động trơn tru mà còn đảm bảo an toàn cho cả hệ thống.

II. Chuẩn bị trước khi lắp đặt

Một quy trình lắp đặt chuẩn luôn bắt đầu từ khâu chuẩn bị kỹ lưỡng. Đây là bước quan trọng để đảm bảo khi đưa van vào hệ thống, mọi thứ sẽ vận hành ổn định, không gặp sự cố ngay từ ban đầu. Trong hướng dẫn lắp đặt và bảo trì van cổng mặt bích inox, giai đoạn này bao gồm các công việc sau:

1. Kiểm tra tình trạng van và phụ kiện

Trước khi lắp, kỹ sư cần mở hộp và kiểm tra toàn bộ:

• Bề mặt làm kín của cổng van và seat phải nhẵn, không có vết xước.
• Bulong, đai ốc đi kèm phải đúng số lượng, không han gỉ.
• Đệm kín (gioăng) cần còn nguyên vẹn, không cong vênh hay lão hóa.

Nếu phát hiện hư hỏng, nên thay mới hoặc liên hệ nhà cung cấp ngay để tránh sự cố về sau.

2. Vệ sinh đường ống

Một trong những nguyên nhân phổ biến gây hỏng van sớm chính là dị vật trong đường ống inox công nghiệp. Trước khi lắp:

• Súc rửa toàn bộ tuyến ống bằng khí nén hoặc nước sạch.
• Loại bỏ cặn bẩn, gỉ sét, hạt rắn còn sót lại.
• Đảm bảo lòng ống sạch sẽ, sẵn sàng để tiếp nhận van.

Việc này giúp tránh tình trạng cánh van bị kẹt hoặc seat bị xước ngay từ lần vận hành đầu tiên.

3. Đảm bảo mặt bích đồng trục

Khi hai đầu mặt bích không đồng tâm hoặc bị lệch, van sẽ không kín, dễ rò rỉ, thậm chí gây nứt thân van khi siết bulong. Vì vậy cần:

• Dùng thước hoặc thiết bị căn chỉnh để chắc chắn rằng hai mặt bích trên đường ống song song và đồng trục.
• Nếu phát hiện sai lệch, phải hiệu chỉnh lại đường ống trước khi lắp van.

4. Lựa chọn gioăng làm kín phù hợp

Trong toàn bộ quá trình lắp đặt, chỉ sử dụng gioăng PTFE (Teflon). Đây là loại gioăng có độ bền cao, khả năng chống ăn mòn hóa chất tốt và chịu nhiệt ổn định.

• Ưu điểm: PTFE không bị biến dạng nhanh, ít lão hóa, đảm bảo khả năng kín khít lâu dài.
• Lý do chọn PTFE: ngoài khả năng chống rò rỉ tốt, gioăng PTFE còn hạn chế ma sát, giúp việc siết bulong đạt hiệu quả cao và đồng đều hơn.

Lựa chọn đúng gioăng là một phần quan trọng trong hướng dẫn lắp đặt và bảo trì van cổng mặt bích inox, vì nó quyết định khả năng chống rò rỉ lâu dài của hệ thống.

5. Lưu ý an toàn trước khi lắp

Trước khi bắt đầu lắp đặt, kỹ sư cần tuân thủ quy tắc an toàn cơ bản để tránh sự cố:

• Xả áp hoàn toàn: Đảm bảo đường ống đã được xả hết áp lực, tránh nguy cơ phun trào lưu chất khi tháo hoặc lắp van.
• Treo biển cảnh báo: đặt biển “Đang thi công – Không vận hành” tại khu làm việc ngăn người khác vô trình vận hành hệ thống.
• Trang bị bảo hộ: Luôn mang theo găng tay, kính bảo hộ và mũ bảo hộ trong suốt quá trình lắp đặt để đảm bảo an toàn cá nhân.

Đây là bước nhỏ nhưng rất quan trọng, giúp tạo môi trường làm việc an toàn và hạn chế rủi ro trong toàn bộ quá trình lắp đặt.

III. Quy trình lắp đặt van cổng mặt bích inox đúng chuẩn

Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ, bước quan trọng tiếp theo trong hướng dẫn lắp đặt và bảo trì van cổng mặt bích inox chính là quy trình lắp đặt. Đây là giai đoạn cần sự tỉ mỉ và tuân thủ kỹ thuật để đảm bảo van vận hành ổn định ngay từ lần đầu tiên.

1. Đặt van vào vị trí và căn chỉnh

• Đưa van vào giữa hai mặt bích đường ống một cách nhẹ nhàng, tránh va đập gây xước bề mặt.
• Căn chỉnh sao cho thân van và đường ống đồng trục, đảm bảo khi đóng/mở cánh van không bị cọ xát.
• Đối với van có kích thước lớn (DN200 trở lên), nên dùng pa lăng hoặc thiết bị nâng hạ để đặt đúng vị trí, tránh cong vênh trục.

2. Lắp gioăng PTFE

• Đặt gioăng PTFE vào đúng vị trí giữa hai mặt bích, đảm bảo nằm đều và đúng tâm.
• Tránh để gioăng lệch hoặc gấp nếp, vì chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể khiến hệ thống rò rỉ khi vận hành.
• Với mặt bích có dạng Raised Face (nhô cao), gioăng cần được đặt đúng vào phần tiếp xúc để đảm bảo kín hoàn toàn.

3. Siết bulong đúng kỹ thuật

Đây là khâu quyết định độ kín và tuổi thọ của kết nối.

• Nguyên tắc siết: không siết tuần tự theo vòng tròn, mà siết theo hình ngôi sao (chéo) để lực phân bổ đều trên toàn bề mặt.
• Dụng cụ: nên sử dụng cờ lê lực (Torque Wrench) để đảm bảo mô-men xoắn đạt đúng khuyến nghị của nhà sản xuất.

Cách siết:

• Siết nhẹ toàn bộ bulong để giữ gioăng ở đúng vị trí.
• Tăng dần lực siết theo từng vòng, mỗi lần siết khoảng 30–40% lực yêu cầu.
• Kết thúc với mô-men xoắn chuẩn xác.

4. Kiểm tra vận hành cơ bản

Sau khi siết xong:

• Đóng/mở van vài lần để kiểm tra độ trơn tru của cánh van.
• Quan sát xem trục van có bị nghiêng, kẹt hay phát ra tiếng lạ không.
• Nếu phát hiện bất thường, cần nới lỏng và căn chỉnh lại ngay trước khi tiến hành thử áp.

5. Thử áp hệ thống

• Sau khi lắp đặt, tiến hành thử áp lực nước hoặc khí nén theo tiêu chuẩn (API 598, EN 12266-1).
• Kiểm tra toàn bộ chu vi mặt bích xem có hiện tượng rò rỉ hay không.
• Nếu phát hiện rò rỉ nhẹ, có thể siết bổ sung bulong theo hình sao. Nếu rò rỉ vẫn tiếp diễn, cần tháo ra kiểm tra lại gioăng.

Checklist nhanh khi lắp đặt:

• Căn chỉnh đúng trục.
• Lắp gioăng PTFE đúng tâm.
• Siết bulong theo hình sao, đủ lực.
• Vận hành thử đóng/mở.
• Thử áp kiểm tra rò rỉ.

IV. Hướng dẫn bảo trì định kỳ van cổng mặt bích inox

Ngay cả khi đã lắp đặt đúng kỹ thuật, việc bảo trì định kỳ vẫn là yếu tố bắt buộc để van hoạt động ổn định, bền bỉ theo thời gian. Trong hướng dẫn lắp đặt và bảo trì van cổng mặt bích inox, bảo trì định kỳ thường bao gồm những bước sau:

1. Kiểm tra bên ngoài van

• Quan sát toàn bộ thân van để phát hiện vết nứt, ăn mòn hoặc biến dạng.
• Kiểm tra các bulong, đai ốc tại vị trí mặt bích xem có bị lỏng, han gỉ hay không.
• Xem xét vùng quanh gioăng mặt bích có dấu hiệu rò rỉ hoặc thấm nước/khí.

2. Vận hành thử

• Đóng/mở van thủ công bằng tay quay hoặc thông qua bộ truyền động.
• Đảm bảo cánh van di chuyển trơn tru, không bị kẹt hoặc phát ra tiếng ma sát.
• Nếu phát hiện van nặng, khó vận hành → có thể do cặn bẩn hoặc do trục khô dầu.

3. Bảo dưỡng gioăng và đệm kín

• Với gioăng PTFE, kiểm tra định kỳ để phát hiện nứt, biến dạng hoặc lão hóa.
• Thay mới ngay khi thấy dấu hiệu xuống cấp, vì gioăng là điểm quyết định độ kín của van.
• Không tái sử dụng gioăng cũ trong các lần tháo lắp.

4. Bôi trơn trục van (nếu thiết kế cho phép)

• Một số loại van cổng có thiết kế cho phép bôi trơn trục để giảm ma sát.
• Sử dụng mỡ chuyên dụng chịu nhiệt và kháng hóa chất.
• Tránh dùng mỡ thông thường vì có thể bị rửa trôi hoặc phản ứng với môi chất.

5. Làm sạch định kỳ

• Trong các hệ thống xử lý nước thải hoặc môi chất có nhiều cặn, nên định kỳ xả rửa để loại bỏ cáu cặn bám trên cổng và seat.
• Việc vệ sinh giúp duy trì độ kín và hạn chế kẹt cánh van.

6. Lập hồ sơ bảo trì

• Ghi lại ngày kiểm tra, tình trạng van, các hạng mục đã thay thế hoặc bảo dưỡng.
• Việc có hồ sơ rõ ràng giúp theo dõi tuổi thọ thiết bị và lên kế hoạch thay thế kịp thời.

Chu kỳ khuyến nghị bảo trì:

• Hàng tháng: kiểm tra bên ngoài và vận hành thử.
• 6 tháng/lần: kiểm tra gioăng, siết lại bulong, bôi trơn trục.
• 2–3 năm/lần: đại tu toàn diện, thay gioăng mới, vệ sinh toàn bộ.